شبکه‌های ایمنی به‌ویژه برای جلوگیری از خطر سقوط مصالح و افراد از ارتفاع، به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر صنعت ساخت‌وساز تبدیل شده‌اند.
تا چند سال پیش، شبکه‌های ایمنی فقط در پروژه‌های واقع در شهرهای بزرگ و در مناطق مرکزی به چشم می‌خوردند، اما اکنون روزبه‌روز استفاده از آن‌ها رایج‌تر می‌شود.
طناب‌ها
در استاندارد TS 1263-1، طناب‌ها بسته به هدف استفاده به سه دسته تقسیم می‌شوند: طناب لبه‌ای، طناب اتصال‌دهنده و طناب پیونددهنده.
«طناب‌های لبه‌ای» شبکه را به‌طور کامل احاطه کرده و در هنگام وارد شدن بار به شبکه، نیرو را به‌طور یکنواخت توزیع می‌کنند و بار نهایی را تحمل می‌نمایند.
«طناب‌های اتصال‌دهنده» برای ایجاد ارتباط میان شبکه و نقاط قلاب استفاده می‌شوند.
«طناب‌های پیونددهنده» نیز برای اتصال چند شبکه به یکدیگر کاربرد دارند.
در استاندارد فقط به استفاده از طناب برای اتصال شبکه به سازه پشتیبان یا به یکدیگر اشاره شده، اما در صنعت اغلب از قلاب‌ها یا مواد ساخته‌شده از آلیاژ یا فولاد برای این منظور استفاده می‌شود.
شبکه‌ها
در استاندارد TS 1263-1، واژه شبکه به‌عنوان «اتصال چشم‌های کوچک شبکه» تعریف شده است.
شبکه‌ها بر اساس حداکثر اندازه چشم شبکه (IRmR) و حداقل انرژی مورد نیاز برای جذب (ER AR و ER BR) در چهار دسته قرار می‌گیرند.
در انتخاب نوع شبکه با الگوی چشم Q یا D، نیاز به استفاده از طناب لبه‌ای تعیین‌کننده است.
در سیستم‌های ایمنی نوع S و V که استفاده از طناب لبه‌ای در آن‌ها الزامی است، معمولاً از شبکه با الگوی D استفاده می‌شود.
طبقه‌بندی شبکه ایمنی
در استاندارد TS EN 1263-1، شبکه‌های ایمنی به ۴ کلاس تقسیم می‌شوند:
کلاس‌های A و B ظرفیت جذب انرژی حداقلی شبکه را مشخص می‌کنند (بر حسب کیلوژول):
برای مثال، کلاس A برابر ۲٫۳ kJ و کلاس B برابر ۴٫۴ kJ است.
کلاس‌های 1 و 2 حداکثر اندازه چشم شبکه را مشخص می‌کنند:
برای مثال، اندازه کلاس ۱ برابر ۶۰ میلی‌متر و کلاس ۲ برابر ۱۰۰ میلی‌متر است.
طناب چشم شبکه
طناب چشم شبکه باید از حداقل سه نخ جداگانه که به‌گونه‌ای بافته شده‌اند که باز نشوند تشکیل شده باشد و مطابق با بند ۷٫۳ استاندارد TS EN 1263-1 مورد آزمایش قرار گیرد.
طناب لبه‌ای (مرزی)
طناب مرزی، طنابی مداوم است که از تمامی چشم‌های شبکه ایمنی نوع S و V عبور می‌کند.
حداقل مقاومت کششی مورد نیاز بسته به نوع طناب متفاوت است.
برای مثال، طناب نوع K باید مقاومت کششی حداقل ۳۰ kN داشته باشد.
این طناب‌ها باید مطابق با بند ۷٫۵ استاندارد TS EN 1263-1 مورد آزمایش قرار گیرند.
طناب اتصال‌دهنده
این طناب‌ها شبکه ایمنی را به نقاط مهار روی سازه یا اجزای ساختمانی متصل می‌کنند.
حداقل مقاومت کششی مورد نیاز بسته به نوع طناب متفاوت است.
برای مثال:
نوع L یا M باید مقاومت کششی ۳۰ kN داشته باشد.
نوع R باید ۱۵ kN باشد.
اگر از نوع F استفاده شود، حداقل مقاومت باید ۲۰ kN باشد.
(برای اطلاعات بیشتر درباره انواع طناب‌ها، مقاومت کششی حداقل و سیستم‌های شبکه‌ای مورد استفاده، می‌توان به بند ۴٫۳ استاندارد TS EN 1263-1 مراجعه کرد.)
این طناب‌ها باید طبق بند ۷٫۵ استاندارد TS EN 1263-1 آزمایش شوند.
طناب پیونددهنده
طناب پیونددهنده زمانی استفاده می‌شود که برای پوشش دادن یک ناحیه حفاظت‌شده، نیاز به بیش از یک شبکه ایمنی باشد.
این طناب باید حداقل مقاومت کششی ۷٫۵ kN داشته و طبق بند ۷٫۵ استاندارد TS EN 1263-1 مورد آزمایش قرار گیرد.
برچسب شبکه ایمنی
شبکه‌های ایمنی باید دارای برچسبی باشند که شامل اطلاعات زیر باشد:
نام یا علامت تجاری تولیدکننده یا واردکننده
اطلاعات کدگذاری‌شده طبق بند ۵ استاندارد TS EN 1263-1
(مثلاً: شبکه ایمنی EN 1263-1 – S – A 2 – Q 90 – 10 x 20 – M)
شماره‌ای که نشان‌دهنده مطابقت چشم نمونه آزمایشی با شبکه اصلی طبق بند ۶٫۱٫۵ استاندارد TS EN 1263-1 باشد
ماه و سال تولید شبکه
ظرفیت جذب انرژی حداقل نمونه آزمایشی
کد تولیدکننده
در صورت اجرای پیوست B، تأییدیه نهاد مستقل و مجاز برای بررسی سطح M
برچسب باید به‌صورت دائمی به شبکه متصل شده و در طول عمر آن باقی بماند.
دفترچه راهنمای کاربر
برای استفاده و نصب شبکه‌های ایمنی، مطابق با بند ۹ استاندارد TS EN 1263-1، یک دفترچه راهنما باید همراه با هر تحویل شبکه ارائه شود. این دستورالعمل استفاده باید به زبان اصلی کاربر باشد. دستورالعمل استفاده باید حداقل شامل اطلاعات زیر باشد:
نیروهای مهار مورد نیاز
حداکثر ارتفاع سقوط
حداقل عرض گیرنده (عرض مهار)
اتصالات شبکه ایمنی
حداقل فاصله باز زیر شبکه ایمنی
نگهداری و انبارش
بازرسی
نوسازی
علاوه بر این دستورالعمل‌ها، باید دستورالعمل‌های نصب خاص مرتبط با کاربردهای ویژه شبکه نیز در نظر گرفته شود. در بند ۹ استاندارد TS EN 1263-1، تصریح شده است که دفترچه راهنما باید همراه با شبکه ایمنی ارائه شود و شامل اطلاعات زیر باشد:
نصب، استفاده و باز کردن شبکه
انبارش، نگهداری و بازرسی
تاریخ‌های آزمایش چشمی شبکه آزمایشی
شرایط خروج از استفاده
خطراتی که باید هشدار داده شوند (برای مثال: دمای بیش از حد، اثرات شیمیایی)
شرح تطابق با الزامات ذکر شده در بند ۱۰ استاندارد TS EN 1263-1
چشم شبکه آزمایشی قابل جداسازی
شبکه‌های ایمنی باید حداقل هر ۱۲ ماه یک‌بار به دلیل آسیب‌های ناشی از اشعه UV مورد آزمایش قرار گیرند.
تمام شبکه‌های ایمنی باید حداقل دارای ۳ چشم شبکه بافته‌شده به‌صورت شل برای آزمایش باشند.
هر چشم آزمایشی باید شماره یکسانی داشته، از همان ماده ساخته شده باشد و از همان سری تولید شبکه اصلی باشد.
برای شبکه‌هایی که بیش از ۱۲ ماه عمر دارند، باید برچسب آزمایش معتبری وجود داشته باشد که نشان دهد در ۱۲ ماه گذشته مورد آزمایش قرار گرفته و ظرفیت جذب انرژی حداقلی تعیین‌شده توسط سازنده را دارا بوده است.
برچسب‌های آزمایش ۱۲ ماه اعتبار دارند و هنگام نصب شبکه، نباید منقضی شده باشند.
دارنده شبکه موظف است نتایج آزمایش شبکه را نگهداری کند.
ابعاد شبکه‌های ایمنی
استاندارد TS EN 1263-2 تنها برای سیستم‌های ایمنی نوع S با مساحت بیش از ۳۵ متر مربع و با حداقل طول ضلع کوتاه ۵ متر، و همچنین برای شبکه‌های ایمنی نوع T، U و V اعمال می‌شود.
با در نظر گرفتن دامنه استاندارد TS EN 1263-2، شبکه‌های ایمنی نوع S باید شرایط زیر را داشته باشند:
مساحت آن‌ها بیش از ۳۵ متر مربع باشد
حداقل طول ضلع کوتاه ۵ متر باشد
فاصله حداکثر بین نقاط مهار (فاصله بین مهارها) ۲٫۵ متر باشد
اگر بار بر روی شبکه‌ای با مساحت کمتر از ۳۵ متر مربع سقوط کند، به دلیل کوچک بودن مساحت، کشش و توان جذب انرژی آن کمتر خواهد بود.
در صورت کمتر بودن مساحت از ۳۵ متر مربع، می‌توان از شبکه‌های کلاس B با ظرفیت جذب انرژی ۴٫۴ کیلوژول استفاده کرد.
ارتفاع سقوط
ارتفاع سقوط، فاصله‌ای است که فرد از سکوی کار تا رسیدن به شبکه ایمنی سقوط می‌کند.
هرچه این فاصله بیشتر باشد، انرژی برخورد نیز بیشتر خواهد بود.
شبکه ایمنی باید در نزدیک‌ترین فاصله ممکن به سکوی کار نصب شود تا ارتفاع سقوط به حداقل برسد.
در صورت امکان، فاصله بین شبکه و زیر سکوی کار نباید از ۲ متر تجاوز کند.
در استاندارد TS EN 1263-2، حداکثر ارتفاع سقوط مجاز ۶ متر است (که با در نظر گرفتن مرکز ثقل فرد، به معنی ارتفاع اسمی ۷ متر می‌باشد).
در محدوده ۲ متری از لبه خارجی شبکه، فاصله سقوط بین سکو و شبکه (Hr) نباید بیش از ۳ متر باشد.
علت این محدودیت، انعطاف‌پذیری کمتر شبکه در گوشه‌ها و لبه‌ها است. (TS EN 1263-2)
اگر شیب سکوی کار بیش از ۲۰ درجه باشد:
فاصله بین لبه سکو و پایین‌ترین نقطه لبه خارجی شبکه نباید بیش از ۳ متر باشد.
He: ارتفاع سقوط
b: عرض گیرنده
c: پایین‌ترین نقطه لبه خارجی شبکه ایمنی
t: فاصله بین لبه سکوی کار و پایین‌ترین نقطه لبه خارجی شبکه ایمنی
عرض گیرنده (عرض مهار)
اگر هنگام حرکت، فردی دچار لغزش یا برخورد شود، نه‌تنها به پایین بلکه به سمت جلو نیز سقوط خواهد کرد.
میزان سقوط به جلو به ارتفاع سقوط بستگی دارد.
یعنی هر چه ارتفاع سقوط بیشتر باشد، حرکت به سمت جلو نیز بیشتر خواهد بود.
شبکه ایمنی باید در لبه سکوی کار به اندازه کافی گسترده باشد تا حرکت افقی فرد سقوط کرده را نیز مهار کند.
عرض بین لبه سکوی کار و لبه خارجی شبکه، عرض گیرنده محسوب می‌شود.
در استاندارد TS EN 1263-2، حداقل عرض گیرنده برای هر ارتفاع سقوط در جدول ۳ مشخص شده است.
فاصله باز (آزاد)
برای آن‌که شبکه ایمنی در هنگام سقوط فرد بتواند تغییر شکل دهد (کش بیاید)، باید زیر آن فاصله کافی وجود داشته باشد.
میزان کش‌آمدن شبکه به ارتفاع سقوط و عرض شبکه بستگی دارد.
افتادگی شبکه
افتادگی شبکه یا افتادگی اولیه، میزان تغییر شکل (کش‌آمدگی) ناشی از وزن خود شبکه است. افتادگی شبکه باید بین ۵٪ تا ۱۰٪ از کوتاه‌ترین ضلع شبکه باشد.
برای ایجاد افتادگی اولیه کافی، شبکه ایمنی باید حداقل ۱۰٪ بزرگ‌تر از ناحیه‌ای باشد که قرار است پوشش دهد (در هر دو ضلع).
مقدار اضافی شبکه باید به طناب‌های اتصال یا سیستم اتصال به سمت پایین حلقه شود تا بار به‌طور یکنواخت توزیع شود و از تمرکز تنش زیاد در چشمه‌های شبکه جلوگیری گردد.
کشیدگی بیش از حد و کشیدگی ناکافی
شبکه‌های ایمنی نباید بیش از حد کشیده شوند، زیرا باید قابلیت کشش و جذب انرژی ناشی از سقوط را داشته باشند.
یک شبکه بیش از حد کشیده‌شده یا دارای نقاط اتصال بیش از اندازه، ممکن است به اندازه کافی کش نیاید.
در هر دو حالت، نیروی وارد بر فرد سقوط‌کننده افزایش یافته و همچنین بار وارد بر شبکه و سازه نیز بیشتر خواهد شد.
در مقابل، شبکه‌ای با کشیدگی ناکافی ممکن است بیش از حد کشیده شود و در صورت نبود فاصله باز کافی در زیر آن، فرد سقوط‌کننده ممکن است با مانع یا زمین برخورد کند.
کاربردها
شبکه‌های ایمنی باید با در نظر گرفتن معیارهای مشخص‌شده در استاندارد TS EN 1263-2 نصب شوند:
شبکه‌های ایمنی برای جذب انرژی سقوط‌هایی تا ارتفاع ۶ متر طراحی شده‌اند، اما باید تا حد امکان در نزدیکی سطح کار نصب شوند.
ناحیه‌هایی که با شبکه‌های ایمنی محافظت می‌شوند باید به‌وضوح مشخص شده باشند و به کارگران در بالا هشدار داده شود که از محدوده پوشش شبکه خارج نشوند.
اگر شبکه ایمنی به‌عنوان نخستین مرحله محافظت در برابر سقوط استفاده می‌شود – یعنی سقوط را نمی‌توان با روش‌های دیگر جلوگیری کرد – باید ترجیحاً در فاصله‌ای حداکثر تا ۲ متر زیر سطح کار نصب گردد.
وقتی شبکه‌های ایمنی در قالب سیستم T به‌کار می‌روند، معمولاً باید به‌عنوان مرحله دوم حفاظت از سقوط استفاده شوند؛ به‌عنوان مثال، به‌عنوان مکمل نرده‌های محافظ.
شبکه‌های ایمنی در سیستم T باید به‌صورت افقی یا با شیب ملایم به سمت عقب نصب شوند.
اگر شبکه ایمنی از کلاس A و در سیستم S استفاده می‌شود و برای سقوط بیش از ۲ متر در نظر گرفته شده، مساحت آن نباید کمتر از ۳۵ متر مربع باشد و کوتاه‌ترین ضلع آن باید حداقل ۵ متر طول داشته باشد.
اگر هر یک از این دو شرط برآورده نشود، باید از شبکه ایمنی کلاس B استفاده شود.
در صورت استفاده از شبکه‌های ایمنی با مساحت کم، باید حتماً با تولیدکننده مشورت شود.
وقتی شبکه ایمنی برای محافظت از کارگران در برابر سقوط از لبه ناحیه کاری نصب می‌شود، باید عرض گیرنده شبکه به اندازه‌ای باشد که حرکت افقی احتمالی کارگر سقوط‌کننده را نیز در بر بگیرد.
در انتخاب شبکه‌ای که در پروژه مورد استفاده قرار خواهد گرفت، باید به عمر مفید آن توجه کرد، زیرا ظرفیت جذب انرژی شبکه‌ها با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
اگر قرار است شبکه به مدت یک سال یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد، باید بررسی شود که آیا فرآیند پیری باعث نشده ظرفیت جذب انرژی آن کمتر از حد تعیین‌شده برای طبقه‌بندی‌اش شود.